بازگشت
کابل، تلاش برای ایجاد تعادل در روابط منطقه ای
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 

روابط میان هند و افغانستان در طول هشت سال گذشته بسیار صمیمانه بوده و حامد کرزی در طول این مدت چندین بار به دهلی نو سفر کرده و نخست وزیر هند نیز به افغانستان آمده است. اما سفر اخیر اقای کرزی به هند با زاویه های مختلفی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با دیده خاصی به آن نگریسته می شود. این در واقع اولین سفر اقای کرزی به هند بعد از انتخاب شدنش در دومین دور از انتخابات ریاست جمهوری است.

این سفر به دعوت مانموهان سینگ، نخست وزیر هند، صورت می گیرد و آقای کرزی در این سفر علاوه بر نخست وزیر، با شماری از مقامهای بلندپایه هندی دیدار و گفتگو خواهد کرد.

آنچه این سفر را از نگاه سیاسی با اهمیت جلوه داده وضعیت سیاسی موجود در منطقه است، در حالی که تلاش های جدی برای مذاکره با طالبان جریان دارد و جرگه صلح تا چند هفته دیگر در کابل برگزار خواهد و در فرایند تلاش های صلح نقش پاکستان بیشتر از گذشته پر رنگ است و این کشور شرط موفقیت این مذاکرات را کوتاه کردن دست هند از افغانستان می داند، در چنین شرایطی سئوال اساسی که مطرح است این است که سفر اقای کرزی به دهلی نو چه پیام سیاسی را می خواهد به بازی گران بدهد؟

آنچه مسلم است این است که مقامات علی رغم استقبال و تلاش از روند صلح و مذاکره باطالبان و تن دادن به خواسته های پاکستان، آقای کرزی می خواهد نشان دهد که دولت کابل در تصمیم گیری های خود مستقل عمل می کند و سیاست های کابل متاثر از قدرت های ذی نفوذ منطقه ای نیست. اما این که نمایش تاچه اندازه می تواند در روند مذاکره با طالبان و روابط با اسلام آباد تاثیر می گذارد سئوالی است که نتیجه آن در جرگه صلح و واکنش های اسلام اباد روشن خواهد شد. هرچند این سفر در راستای ادامه سفرهای منطقه ای به کشورهای پاکستان، ایران، عربستان، چین و هند وبعدا امریکا  توجیه شده است، اما سفر مقامات افغانی به هند در طول تاریخ روابط سیاسی میان دهلینو و کابل از دید اسلام آباد مخفی نمانده است. در واقع روابط سیاسی کابل و دهلی نو در گذشته نیز متاثر از برایند چگونگی روابط  و موضع گیری با  پاکستان بوده است.

هرچند افغانستان و هند داراي روابط ديرينه تاريخي  است. ورود چاي و پارچه هندي قرنهاست كه بازار خوبي در افغانستان داشته و راه افغانستان به هند پررونق ترين راه تجاري و اقتصادي در قرون متمادي بوده است. اما روابط سياسي ميان هند و افغانستان بعد از استقلال اين كشور در سال 1948  از چنگال استعمار انگليس شكل رسمي به خود گرفت. در تحكيم روابط ميان دو كشور عوامل متعددی دخالت دارد اما يك يا دو عامل نقش عمده  را بازي ميكند.در شكل گيري اوليه روابط سياسي ميان دوكشورهند و افغانستان قضيه كشمير وخط ديورند، نقش عمده دارد. پس از آن كه پاكستان از خاك هند جدا شد، اختلافات دامنه دار هند با پاكستان بر سر حاكميت كشمير و پاكستان با افغانستان در مورد  خط ديورند به عنوان يك چالش عمده در منطقه به وجود آمد كه در شكل گيري روابط سياسي در منطقه تاثير فراوان داشت. دليل عمده ديگري كه در شكل گيري اين روابط كار ساز بود، همسويي نسبي دولت هاي  كابل و دهلي با بلوك شرق آن روز و بويژه اتحاد جماهير شوروي سابق بود، از آن تاريخ به بعد روابط  كابل ودهلي دايم صميمي بود و در مسايل بين المللي، تجاري و فرهنگي ميان دو كشور همسويي بوده است. هند يكي از كشور هايي است كه در طول 50 سال گذشته که از روابط سیاسی میان این دو کشور می گذرد، دانشجويان افغاني در دانشگاههاي اين كشور براي تحصيل اعزام مي شوند و هم اكنون نيز تعداد زيادي از دانشجويان افغاني در اين كشور مشغول به تحصيل هستند. در این سفر اقای کرزی تلاش خواهد کرد یک هزار بورس را برای دانشجویان افغانی تثبیت نماید.

   البته روابط ميان هند و افغانستان در يك مقطع زماني  كوتاه قطع گرديد وآن دوران حاكميت گروه طالبان بر كابل بود، دهلي روابط حكومت طالباني را در كابل به رسميت نشناخت و دولت آقاي رباني را در  تبعيد  به عنوان حكومت قانوني افغانستان شناخت و سعي كرد از طريق كمك هاي اقتصادي به دولت آقاي رباني، امارت طالبان را كه فقط از سوي پاكستان به رسميت شناخته شده بود، تضعيف نمايد. در اين مقطع درواقع روابط دهلي با كابل قطع گرديد اما روابط سياسي ميان هند و افغانستان از طريق دولت آقاي رباني برقرار بود.

پس از حادثه 11 سپتامبر سال 2001  درآمريكا، هند يكي از كشور هايي بود كه به حمايت از مبارزه با تروريزم بين المليي برخواست و از طرح دولت آمريكا نسبت به سركوبي گروههاي القاعده و طالبان در افغانستان  حمايت كرد، هند خواهان بر چيده شدن كامل پايگاههاي جريانهاي تروريستي از جمله گروه انصار كشميري از منطقه شبه قاره هند و افغانستان بود، اين گروه كه به عمليات هاي تروريستي زيادي در كشمير هند دست زده است همكاري نزديك با القاعده و طالبان دارد.

 پس ازسقوط طالبان دركابل واستقرار دولت موقت آقاي كرزي ، روابط سياسي ميان هند و افغانستان  روند تازه اي به خود گرفت. دهلي اعلام كرد  در بازسازي و استقرار صلح و ثبات در افغانستان  با جامعه بين المللي همراه خواهد بود.

هند یکی از ده کشوری است که ظرف هشت سال اخیر بزرگترین حجم کمک های اقتصادی را در اختیار دولت افغانستان قرار داده است. مقدار کمک های هند در این مدت به بیش از یک میلیارد و دوصد میلیون دالر رسیده و چندین طرح بزرگ عمرانی به وسیله این کمک ها در افغانستان به اجرا درآمده است. ساخت شاهراه زرنج- دلارام، در جنوب افغانستان یکی از این طرح ها است که کشور ما را از طریق بندر چابهار ایران به آبهای دریای هند وصل می کند. هر چند اجرای این طرح در چند سال گذشته با چالشهای عمده امنیتی همراه بود و شماری از کارگران و مجریان این طرح در انفجارهای کنار جاده ای و انتحاری کشته شدند، اما سرانجام به پایان رسید.

 

به نظر کارشناسان، این طرح برای افغانستان و هند از اهمیت استراتژیک برخوردار است. این دومین راهی است که افغانستان را به دریا وصل می کند. پیش از این افغانستان تنها از طریق بندر کراچی در پاکستان می توانست به دریا برسد.

افغانستان با توجه به  تحولاتی که درروابطش با اسلام آباد داشت از دهها سال پیش در پی یافتن جایگزینی برای بندر کراچی در امور بازرگانی خود بود. اما این تلاش ها توسط هند به ثمر رسید که چندان به مزاق پاکستان خوش نیامد و به همین دلیل روند ساخت این جاده با ترورها و خشونت های زیادی همراه بود.

شهروندان هندی در سالهای اخیر هم در خود هند و هم در افغانستان مورد حملات مرگبار تروریستی قرار گرفته اند. در حال حاضر حدود چهار هزار شهروند هندی در زمینه های مختلف غیرنظامی در افغانستان مشغول به کار هستند. به همین دلیل، هند همکاری دولت افغانستان را در این زمینه مهم می دانند. دولت هند در مواردی عوامل پاکستانی متهم به دست داشتن به حملات تروریستی علیه منافع خود در افغانستان می کند و دولت افغانستان نیز گفته است که مراکز عمده تروریستی در خاک پاکستان قرار دارد.

اکنون سفر اخیرآقای کرزی به هند، از این جهت مهم است تا در روابط خود با این دو کشور تعادل ایجاد کند. آقای کرزی در چند ماه گذشته بارها تاکید کرده است که  افغانستان نباید میدان رقابت های کشورهای منطقه شود و اجازه نمی دهد این کشورها از خاک افغانستان علیه یک دیگر استفاده کنند. هند و پاکستان هر دو نگران گسترش نفوذ و نقش یک دیگر در افغانستان هستند. به همین دلیل به نظر بسیاری ها این دو کشور تلاش دارند حضور خود را در افغانستان گسترش دهند. اما این دولت افغانستان است که روابط خود را طوری عیار سازد که  در روابط کابل میان دو کشور هند و پاکستان، تعادل ایجاد گردد.


April 28th, 2010


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات